Хива – Марказий Осиёнинг энг қадимий шаҳарларидан бири бўлиб, унинг бой меъморий мероси очиқ осмон остидаги экспозиция шаклида намойиш этилади. Ичан қалъанинг “ички шаҳар” деб таржима қилинган қалъа девори ичида ўрта асрларнинг энг яхши анъаналари асосида қурилган гўзал масжидлар, мадрасалар ва миноралар жойлашган.

Ана шундай меъморий дурдоналардан бири Қўнғиротлар сулоласи вакилларидан бири Муҳаммад Раҳимхон II даврида қурилган Қутлуғмурод Иноқ мадрасасидир. Мадраса ҳукмдорнинг укаси, лашкарбоши, қўмондон бошлиғи буйруғи билан қурилган. Қўнғрат вилояти Қутлуғмурод номи билан аталган.

Хивада биринчи икки қаватли ўқув муассасасига айланган мадраса XIX аср бошларида, 1804-1812 йилларда қурилган. Қурилиш жараёнида меъморлар Бухорода жойлашган Абдулазизхон мадрасасини асос қилиб олишган. Архитекторлар ўз ишлари давомида ўзларининг ўтмишдошларининг кўп асрлик меъморчилик анъаналарини сақлашга ва етказишга ҳаракат қилишди, аммо шунга қарамай, бинонинг жабҳаси илгари қабул қилинганидан анча бой безатилган. Мадраса биносининг асосий кириш эшиги маҳобатли пештоқ билан безатилган (Ўрта Осиёнинг кўплаб ёдгорликларига хос бўлган тўғри бурчакли портал, бинонинг баландлигидан анча ошиб кетадиган, қиррали аркли). Асосий кириш эшигининг ён томонларида икки қаватли қатор ҳужралар (талабалар учун ҳужралар) жойлашган бўлиб, уларнинг ҳар икки томони гулдаста деб аталадиган миноралар билан тугайди. Бинонинг юзаси ғишт ишларига тақлид қилувчи гипс билан безатилган, кириш эшиги тепасида алебастрдан ясалган муқарнаслар (сталактитлар) ўрнатилган. Гулдаст миноралари сирланган ғиштлар ва штампланган теракота кошинлар билан кўп безатилган. Миноралардаги чизмалар Бухоро меъморчилигига хос услубда ишланган бўлиб, Хивада Қутлуғ Мурод Иноқ мадрасаси минораларида бундай безаклар қилинган ягона бино ҳисобланади. Бинога олиб борадиган ёғоч эшиклар гул ва геометрик нақшлар кўринишидаги ёғоч ўймакорлиги билан безатилган. Бундан ташқари, мадрасани лойиҳалашда нақшли Хоразм девори, кошинли безак ва бадиий ўймакорликдан фойдаланилган.

Бироқ, фасадларнинг бундай бой безакларига қарамай, мадраса биноларида деярли ҳеч қандай безак йўқ. Мадрасада ўша давр меъморчилигига хос ёзги айвонлар йўқ. Мадраса талабалари учун 81 та ҳужрадан ташқари ёзги масжид ва ер ости сув омбори (сардоба) ҳам мавжуд бўлиб, аҳоли эҳтиёжи учун фойдаланилган.

Қутлуғ Мурод Иноқ мадрасаси Самарқанд, Хива ва Бухородаги кўплаб бинолар билан боғлиқ афсона. Унда Қутлуғмурод ўз мадрасаси деворларига дафн қилишни васият қилгани айтилади. Бироқ, у Дисшан қалъа (шаҳарнинг ташқи деворлари) деворлари ичида вафот этган ва марҳумни Ичан қалъа деворлари орқали олиб ўтиш таъқиқланган. Шунда шаҳар оқсоқоллари муҳтарам марҳумнинг васиятини бажариш учун Ичан қалъа деворларининг бир қисмини бузиб ташлашга қарор қиладилар ва мадраса гўё Дишон қалъа деворлари ичида жойлаша бошлайди. Жанозадан кейин мадраса яқинидаги девор қайта тикланди.

XVIII-XIX асрларнинг энг яхши анъаналари асосида қурилган мадраса Хивадаги энг йирик ва нуфузли ўқув юртларидан бири бўлган. Унинг битирувчилари орасида ўзбек шоири Аваз Ўтар, қорақалпоқ шоири Бердақ каби таниқли шахслар бор.

Бугунги кунда мадраса биносида хивалик машҳур рассомларнинг кўргазмалари ўтказилиб, ҳужраларда моҳир ҳунармандлар банд.

Қутлуғ Мурод Иноқ мадрасаси, шунингдек, Ичан Қалъанинг бутун ансамбли ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган.

Qayerda

Kirish

Chiqish

Mehmonlar

Top dala hovlilar

Ko‘p bronlanganlar

Yuqori baholanganlar

Yangilari

Arzonroqlar

Bloglar

Хоразм амалий санъати ва ҳаёти музейи

Авесто музейи

Шерғозихон Мадрасаси

Шайх Қаландар бобо мадрасаси

Сайид Муҳаммад Раҳимхон Мадрасаси

Муҳаммад Аминхон Мадрасаси

Қутлуғмурод Иноқ мадрасаси

Араб Муҳаммадхон мадрасаси

Уч Авлиё бобо мажмуаси

Саид Алауддин мақбараси

Android mobil ilovasi

iOS mobil ilovasi